ارائۀ الگویی برای پایش اکولوژیک در جنگل‌های زاگرس مرکزی با تأکید بر منطقۀ حفاظت‌شدۀ جنگلی هلن استان چهارمحال و بختیاری

منطقۀ حفاظت‌شدۀ جنگلی هلن واقع در استان چهارمحال و بختیاری با وسعت 40131 هکتار را می‌‌توان با توجه به شرایط طبیعی و انسانی حاکم بر آن، نمایندۀ جنگل‌‌های زاگرس مرکزی دانست. در این مقاله برای پایش اکولوژیک درازمدت منطقه، چارچوبی مرکب از مدل مفهومی اکوسیستم و اجزای برنامۀ پایش، ارائه‌‌ شده است. مدل مفهومی به روش تحلیلی طراحی و تدوین شد. اجزای برنامۀ پایش شامل اهداف، شاخص‌‌ها، ایستگاه‌‌ها، روش‌‌ها، تناوب زمانی و مسئول و هزینه‌‌های پایش با توجه به ویژگی‌‌های منطقه، مشخص شدند. اهداف مطابق مدل مفهومی شامل بررسی تغییرات مساحت، تراکم و سلامت تاج پوشش، تنوع‌‌زیستی و رشد و تولید جنگل تعیین شدند. 80 پلات در قالب شبکۀ تصادفی منظم به‌منزلۀ ایستگاه‌‌های پایش مشخص شدند که هر سال از یک چهارم آن‌ها، آماربرداری انجام و بدین ترتیب طی چهار سال تمام سطح منطقه پایش و این روند تکرار ‌‌شد. در اولین سال اجرای برنامه 17 پلات به صورت آزمایشی آماربرداری شد که با توجه به تکرار‌نشدن نمی‌‌توان آن را پایش واقعی دانست، اما برای درک وضع موجود و پایلوت برنامۀ اصلی بسیار مفید است. نتایج پارامترهای اندازه‌‌گیری‌‌شده نشان می‌‌دهند میانگین تراکم تاج پوشش 25 درصد است. ابتلای 55 درصدی درختان بلوط به آفاتی مانند کنه‌‌‌های گیاهی، شته و زنجره نگران‌‌کننده است. تنوع گونه‌‌های درختی و درختچه‌‌ای کم (شاخص شانون وینر معادل 4/0)، اما تنوع گونه‌‌های علفی و بوته‌‌‌ای مطلوب (4/3) است. همچنین، 62/46 درصد فراوانی کلاس‌‌های قطری 0/10- 4/35 درختان نشان‌‌دهندۀ تبدیل‌شدن جنگل به وضعیت شاخه‌‌زاد است.